در این مقاله قصد داریم تا درباره ثبت طرح صنعتی و قوانین مرتبط با آن به تفصیل صحبت کنیم. اینکه برای ثبت طرح صنعتی به چه مدارکی نیاز دارید و مراحل ثبت طرح صنعتی را به تفصیل و با جزییات بیان خواهیم کرد.
بر اساس قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری (مصوب 1386 ) و آیین نامه های اجرایی مربوط به طرح صنعتی به شرح زیر می باشد :
قانون ثبت طرح صنعتی
از نظر این قانون، هر نوع ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگها و یا بدون آن، به نحوی که ترکیب یا شمایل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی گفته می شود. در صورتی که یک طرح صنعتی فقط منجر به یک نتیجه فنی شود بدون اینکه ظاهر آن تغییر کند، مشمول حمایت از این قانون نیست.
زمانی یک طرح صنعتی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. از طرفی زمانی طرح صنعتی جدید محسوب می شود که به طور محسـوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر پیش از اینکه اظهارنامه آن تسلیم شده باشد انتشار داده نشده باشد. همچنین باید بر حسب مورد، قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.
در صورتی که موارد زیر رخ دهد ، طرح صنعتی مورد نظر مورد حمایت قانون ثبت اختراع و طرح صنعتی نیست:
1- آنچه قبلا در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشد.
فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده عملی و یا هر روش دیگر، قبل از تقاضا و یا در موارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع، افشاء شده باشد.
درصورتی که افشای اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
2- اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق‌حسنه باشد.
اظهارنامه ثبت طرح صنعتی :
اظهارنامه ثبت طرح صنعتی که به اداره مالکیت صنعتی تسلیم می‌شود، باید شامل موارد زیر باشد :
1- نقشه، عکس و سایر مشخصات گرافیکی کالا که تشکیل دهنده طرح صنعتی هستند.
2- ذکر نوع فرآورده‌هایی که طرح صنعتی برای آنها استفاده می‌شود.
3- لازم به ذکر است در صورتی که طرح صنعتی سه بعدی باشد، اداره مالکیت صنعتی می‌تواند نمونه واقعی یا ماکتی از آن را نیز به همراه اظهارنامه درخواست کند. اظهارنامه مشمول هزینه مقرر برای تسلیم آن خواهد بود.
4- اظهارنامه باید در بردارنده مشخصات طرح باشد . اگر متقاضی همان طراح نیست، اظهارنامه باید به همراه مدرکی باشد که ذیحق بودن متقاضی را برای ثبت طرح صنعتی ثابت نماید.
چگونگی ذکر نام طراح در گواهی نامه ثبت طرح صنعتی و نحوه تعلق حق طرح صنعتی ثبت شده به شرح زیر است:
الف ـ حقوق طرح صنعتی ثبت شده منحصراً به طراح آن تعلق دارد.
ب ـ اگر افرادی به صورت مشترک طرحی را ارائه داده باشند، حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی به طور مشترک به آنان تعلق می‌گیرد.
ج ـ هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری طرح یکسانی را طراحی کرده باشند فردی که اظهارنامه طرح صنعتی خود را زودتر تسلیم کرده و یا درصورت ادعای حق تقدم هرکدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده‌اند، مشروط بر اینکه اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت طرح صنعتی را خواهند داشت.
د ـ حقوق ناشی از طرح صنعتی ثبت شده قابل انتقال است و درصورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله انتقال طرح صنعتی رجوع کنید .
هــ درصورتی که طرح صنعتی ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود، مگر آن که خلاف آن درقرارداد شرط شده باشد.
وـ نام طراح در گواهینامه ثبت طرح صنعتی قید می‌شود مگر این که کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود. هرگونه اظهار یا تعهد طراح مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان طراح قید گردد، فاقد اثر قانونی است.
درخواست حق تقدم :
متقاضی می‌تواند همراه با اظهارنامه خود، طی اعلامیه‌ای حق تقدم مقرر در کنوانسیون پاریس برای حمایت ازمالکیت صنعتی مورخ 1261 هجری شمسی (20 مارس 1883 میلادی) و اصلاحات بعدی آن را درخواست نماید. حق تقدم می‌تواند براساس یک یا چند اظهارنامه ملی یا منطقه‌ای یا بین‌المللی باشد که در هر کشور یا برای هر کشور عضو کنوانسیون مذکور تسلیم شده است. درصورت درخواست حق تقدم:
الف ـ اداره مالکیت صنعتی از متقاضی می‌خواهد ظرف مدت معین، رونوشت اظهارنامه‌ای را ارائه دهد که توسط مرجع ثبت اظهارنامه‌ای که مبنای حق تقدم است، گواهی شده باشد.
ب ـ با پذیرش درخواست حق تقدم حمایتهای مذکور در کنوانسیون پاریس شامل آن خواهد بود.
درصورت عدم مراعات شرایط مندرج در این ماده و مقررات مربوط به آن، اعلامیه مذکور کان‌لم‌یکن تلقی می‌شود.
حقوق ناشی از گواهینامه ثبت طرح صنعتی شامل موارد زیر نمی شود:
1 ـ بهره‌برداری از کالاهایی که توسط طراح یا با توافق او در بازار ایران عرضه می‌شود.
2ـ استفاده از وسایل موضوع طرح صنعتی در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می‌شود.
3ـ بهره‌برداری هایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره طرح ثبت شده انجام می‌شود.
4ـ بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت طرح صنعتی یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده است، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده می کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل آورده است.
ثبت دو یا چند طرح صنعتی در یک اظهارنامه :
دو یا چند طرح صنعتی را می‌توان در یک اظهارنامه قید و تسلیم نمود، مشروط بر آن‌که مربوط به یک طبقه‌بندی بین‌المللی و یا مربوط به یک مجموعه یا ترکیبی از اجزاء باشد.
ممکن است در اظهارنامه درخواست شود که انتشار آگهی ثبت طرح صنعتی از تاریخ تسلیم اظهارنامه حداکثر تا دوازده ماه و یا اگر ادعای حق تقدم شده است از تاریخ حق تقدم به تأخیر افتد.
متقاضی می‌تواند تا زمانی که اظهارنامه در جریان بررسی است، آن را مسترد نماید.
بررسی، ثبت و انتشار آگهی طرح صنعتی :
الف ـ تاریخ اظهارنامه همان تاریخ تسلیم آن به اداره مالکیت صنعتی است، مشروط بر این که در زمان تسلیم، اظهارنامه حاوی کلیه اطلاعاتی باشد که شناسایی متقاضی و همچنین نمایش گرافیکی کالای متضمن طرح صنعتی را میسر سازد.
ب ـ اداره مالکیت صنعتی پس از وصول اظهارنامه، آن را ازنظر مطابقت با مفاد ماده (22) و نیز اینکه طرح صنعتی مذکور، وفق مقررات مندرج در ماده (20) و بند (و) ماده (4) و مقررات مربوط می‌باشد، بررسی می‌کند.
ج ـ درصورتی که اداره مالکیت صنعتی تشخیص دهد شرایط موضوع بند (ب) این ماده رعایت شده است طرح صنعتی را ثبت و آگهی مربوط را منتشر و گواهی ثبت آن را به نام متقاضی صادر می‌نماید در غیر این‌صورت اظهارنامه را مردود اعلام می‌کند.
د ـ هرگاه درخواستی طبق ماده (25) ارائه شده باشد، پس از ثبت طرح صنعتی ، نمونه طرح و مفاد اظهارنامه منتشر نمی‌شود. در این صورت اداره مالکیت صنعتی، یک آگهی حاوی تأخیر انتشار طرح صنعتی مذکور و اطلاعات مربوط به هویت مالک طرح ثبت شده و تاریخ تسلیم اظهارنامه و مدت تأخیر مورد درخواست و سایر امور ضروری را منتشر می‌کند.
پس از انقضاء مدت تأخیر درخواست شده، اداره مالکیت صنعتی آگهی طرح صنعتی ثبت شده را منتشر خواهد کرد. رسیدگی به دعوی راجع به یک طرح صنعتی ثبت شده درمدت تأخیر انتشار آگهی مشروط به آن است که اطلاعات مندرج در دفاتر ثبت و اطلاعات مربوط به پرونده اظهارنامه به شخصی که علیه او دعوی اقامه می‌شود به طور کتبی ابلاغ شده باشد.
حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی، مدت اعتبار و تمدید:
الف ـ بهره‌برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص، مشروط به موافقت مالک آن است.
ب ـ بهره‌برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از: ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی.
ج ـ مالک طرح صنعتی ثبت شده، می‌تواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاً موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید.
د ـ مدت اعتبار طرح صنعتی پنج سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. این مدت را می‌توان برای دو دوره پنجساله متوالی دیگر پس از پرداخت هزینه مربوط تمدید نمود. پس از انقضاء هر دوره که از پایان دوره شروع می‌شود، یک مهلت شش ماهه برای پرداخت هزینه تمدید گردیده و همچنین جریمه تأخیر در نظر گرفته خواهد شد.
اظهارنامه ثبت طرح صنعتی :
اظهارنامه طرح صنعتی باید شامل موارد زیر باشد :
1- اسم، نشانی، کدپستی، شماره ملی، تابعیت و سمت متقاضی یا نماینده قانونی وی و در صورتی که متقاضی شخص حقوقی است، ذکر نام، نوع فعالیت، اقامتگاه، محل و شماره ثبت، تابعیت، مرکز اصلی و در صورت لزوم هر شناسه دیگر الزامی است؛
2- اسم، اقامتگاه و کد پستی شخص یا اشخاصی که صلاحیت دریافت ابلاغ‌ها در ایران را دارند، در صورتی که متقاضی مقیم ایران نباشد؛
3- اسم و اقامتگاه طراح در صورتی که متقاضی همان طراح نباشد؛
4- ذکر کالا و طبقه‌ای که متقاضی درخواست ثبت طرح برای آن را دارد؛
5- تاریخ، محل و شماره اظهارنامه یا گواهینامه طرح صنعتی در خارج، در صورت درخواست حق‌تقدم؛
6- تعیین ضمائم.
تبصره 1 – در صورت تسلیم اظهارنامه و سایر اسناد مربوط توسط اشخاص حقوقی، امضای آنها از طرف اشخاص مجاز، ضروری است.
تبصره 2- اسم و نشانی متقاضی مقیم خارج از کشور علاوه برفارسی باید به حروف لاتین باشد و با همان حروف نیز ثبت و آگهی شود.
نکته : در صورتی که متقاضی، دو اظهارنامه دارای طرح‌های صنعتی مشابه را در یک تاریخ تسلیم نماید، بنابه درخواست متقاضی، مرجع ثبت می‌تواند یکی از اظهارنامه‌ها را به عنوان طرح صنعتی اصلی و دیگری را به صورت طرح صنعتی متمم بپذیرد.
